“Fake new” (albiste faltsua) informazio edo albiste egiazko bezala agertzen dena da, baina izatez faltsua dena, engainagarria edo desinformatzailea. Albiste horiek online, sare sozialetan, webguneetan edo beste komunikabide batzuen bidez zabaldu ohi dira, iritzi publikoan engainatzeko edo eragiteko helburuarekin. Albiste faltsuak detektatzea funtsezkoa da desinformazioan ez erortzeko eta erabaki informatuak ez hartzeko.
DBHko ikasleak gai honen inguruan lanean aritu dira, eta dekalogo bat egin dute ondorio nagusiekin. Bideo bat uzten dizugu.

Nola antzeman fake news?

• Egiaztatu iturria: Ikertu albistearen iturria. Ziurtatu albiste iturri fidagarri eta ezagun batetik datorrela. Ez fidatu webgune edo hedabide ezezagunekin, ezta egiaztatu gabeko sare sozialetako kontuekin ere.
• Berretsi informazioa: Egiaztatu informazioa hainbat albiste-iturri sinesgarritan. Albistea iturri batean bakarrik aurkitzen baduzu, komeni da haren egiazkotasuna zalantzan jartzea.
• Hizkuntza eta tonua aztertu: Albiste faltsuek askotan hizkuntza sentsazionalista, hunkigarria edo polarizatua erabiltzen dute arreta erakartzeko. Arreta jartzen die gehiegizko hitz eta esaldiei, apelazio emozionalei eta izenburu deigarriei.
• Egiaztatu data: ziurtatu albistea ez dela zaharkitua. Fake news batzuek informazio zaharra birziklatzen dute, berria balitz bezala.
• Irudiak eta bideoak egiaztatu: Irudiak eta bideoak historia faltsu bat babesteko manipulatu daitezke. Online irudien alderantzizko bilaketa egin, beste testuinguru batzuetan erabili diren edo aldatu diren ikusteko.
• Adituei galdetu: Albiste bat zalantzazkoa bada, bilatu adituen iritzia ebaluazio objektibo bat lortzeko.
• Ez fidatu publizitate-iragarkiekin: Albiste faltsuak irabazi-asmoekin partekatzen dira askotan, publizitate-iragarki engainagarrien edo klikak sortzeko diseinatutako tituluen bidez. Ez erori tranpan.
• Testuingurua ebaluatu: Albistea aurkezten den testuingurua ulertu. Batzuetan, istorio bat egiazkoa izan daiteke, baina modu partzialean edo engainagarrian aurkezten da narratiba espezifiko bat babesteko.
• Kontuan izan esleipenik eza: albiste batek ez badu iturririk edo aipamenik aipatzen, edo ez badu ebidentzia sinesgarririk ematen, alarma-seinale bat da.
• Egiaztapen-tresnak erabili: Badira online tresnak, hala nola Snopes, FactCheck.org eta PolitiFact, albisteen eta zurrumurruen egiazkotasuna aztertzen dutenak.

Garrantzitsua da kritikoa eta eszeptikoa izatea online informazioa kontsumitzean. Albiste faltsuak detektatzeko gaitasuna funtsezkoa da gizarte informatua eta desinformazioarekiko erresistentea mantentzeko.